Fundacja Rodzinna. Optymalizacja podatkowa, czy realna ochrona firm rodzinnych?

W obliczu nieustannie ewoluującego świata biznesu, Fundacja Rodzinna staje się kluczowym narzędziem dla przedsiębiorców i osób prywatnych, dążących do zabezpieczenia swojego majątku na przyszłość. Czy to jednak tylko elitarne rozwiązanie służące optymalizacji podatkowej, czy realna tarcza ochronna dla firm rodzinnych?

Poznaj szczegóły funkcjonowania Fundacji Rodzinnej w Polsce, jej potencjalne korzyści oraz wyzwania w naszym najnowszym artykule. Zagłębimy się w tematykę zabezpieczenia majątku, planowania Sukcesji, i odpowiemy na pytanie, czy fundacje te są faktycznie innowacyjnym rozwiązaniem na stabilność finansową przyszłych pokoleń, czy też dodatkowym narzędziem podatkowym. Odkryj, jak Fundacja Rodzinna może wpłynąć na przyszłość Twojego biznesu oraz bezpieczeństwo rodziny.

Podatkowe praktyki Fundacji Rodzinnej

W 2023 roku złożono 828 wniosków i dokonano 448 rejestracji w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, który prowadzi Rejestr Fundacji Rodzinnych. Można powiedzieć, że jest to elitarne rozwiązanie, raczej dla dużego i bardzo dużego biznesu. Przyczyna jest dosyć prozaiczna – koszty funkcjonowania fundacji należy liczyć w dziesiątkach tysięcy złotych. Fundacja Rodzinna ma służyć głównie zabezpieczeniu majątku, swobodnemu określeniu kręgu beneficjentów i zasad wypłat środków finansowych na ich rzecz. Ale przez niektórych traktowana jest jako wehikuł podatkowy, którego jedynym celem jest optymalizacja fiskalna.

Przykłady można mnożyć. Choćby wypłata świadczenia dla beneficjenta, które jest opodatkowane CIT w wysokości 15%, ale ten podatek jest obliczany od podstawy równej wartości świadczenia. Jak to rozumieć? Otóż chęć wypłaty 100 tys. zł powinna być obciążona podatkiem 15%, tj. 15 tys. zł.

Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej uznał, że zgodnie z przyjętym modelem opodatkowania, w przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów to Fundacja Rodzinna występuje w charakterze podatnika i zapłata podatku obciąży majątek fundacji.Zatem, realna kwota wypłacona beneficjentowi, tj. 100 tys. zł plus podatek 15 tys. zł – co daje efektywną stawkę podatku 13,04% wobec zaplanowanych i wypłaconych 115 tys. zł. W przypadku wypłaty np.: dywidendy, podstawa do obliczenia to 100 tys. zł, a sam podatek wynosi 19%. Korzyść jest oczywista, a różnica w opodatkowaniu to prawie 6%. Należy również podkreślić, że w porównaniu ze spółkami kapitałowymi, jest to rozwiązanie korzystne także dla beneficjentów. Mianowicie w przypadku wypłaty dywidendy na rzecz wspólników, spółka jako płatnik potrąca podatek dochodowy, który pomniejsza wartość wypłaconej dywidendy.

Ustawa dopuszcza i zwalnia z CIT dochody Fundacji Rodzinnej z najmu długoterminowego i krótkoterminowego. Mając na uwadze szczegółowy zapis przepisów ustawy o Fundacji Rodzinnej, można założyć, że usługi hotelowe spełniają definicję zakresu działalności fundacji. A jeśli tak, to hotel działający w ramach Fundacji Rodzinnej, mógłby być niezwykle rentownym nieopodatkowanym przedsięwzięciem. Co prawda, już w lipcu 2023 roku, Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok odróżniający działalność hotelową od najmu i dzierżawy, ale nadal nie zamyka to sprawy. Co do zasady, usługa hotelowa mogłaby być prowadzona przez fundację z wyłączeniem bezpośrednio świadczonych usług dodatkowych, takich jak: gastronomia, kosmetyka, parkowanie i innych, typowych dla hotelu. W praktyce więc, obciążenia podatkowe Fundacji Rodzinnej związane z działalnością hotelową, mogą być ograniczone jedynie do podatku od nieruchomości. Przyszłość wykaże, w która stronę będzie zmierzała praktyka i w jaki sposób będą na nią reagowały organy skarbowe.

Fundacja Rodzinna może udzielać finansowania tylko podmiotom prawnym bądź fizycznym, bezpośrednio powiązanym z fundacją. Tym samym, nie może zaistnieć na rynku finansowym jako instytucja udzielająca pożyczek konsumenckich lub biznesowych. Ograniczenia te nie odnoszą się jednak do inwestowania w instrumenty finansowe. Zatem, Fundacja Rodzinna może nabywać np.: obligacje korporacyjne czy weksle dłużne. Nie jest natomiast uprawniona do nabywania obligacji Skarbu Państwa i kryptowalut w sposób bezpośredni. Jednak, nie wynika z ustawy zakaz i możliwość nabycia pośrednio, np.: w kontrakcie terminowym lub poprzez inny, złożony instrument finansowy, w którego skład wchodzą kryptowaluty czy obligacje skarbowe. Fundacja Rodzinna jako platforma inwestycyjna może aktywnie operować m.in. na giełdzie, zyskując istotną przewagę, nie płacąc tzw. podatku Belki, czyli 19% obciążenia od zysków kapitałowych. Oznacza to w praktyce, że w dyspozycji Fundacji Rodzinnej pozostaje więcej środków na reinwestycję.

Osiąganie korzyści podatkowych i optymalizacja została zauważona przez niektóre kancelarie i tzw. ekspertów jako ważniejszy cel powołania fundacji, niż stricte sukcesyjny. Stąd pojawiają się pierwsze reakcje organów państwowych i wykładnia przepisów ustawy o Fundacji Rodzinnej. Przykładem mogą być niekorzystne interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dotyczące Fundacji Rodzinnej, mającej więcej niż jednego fundatora (pojawia się opodatkowanie PIT) czy zakazujące wejścia fundacji do spółki cywilnej lub też zakazujące inwestowania polskim Fundacjom Rodzinnym w zagraniczne spółki osobowe.

Optymalizacja podatkowa czy realna ochrona majątku?

Fundacja Rodzinna stanowi innowacyjne i elastyczne rozwiązanie, niosące ze sobą wiele korzyści – również na gruncie podatkowym. Pomimo tego w ubiegłym roku powołano do życia niecałe 450 fundacji, z których – można założyć – znaczna część została utworzona przez osoby publiczne, aby „schować” majątek w Fundacji i nie wykazywać go w corocznych oświadczeniach majątkowych. Część utworzonych Fundacji Rodzinnych jest tylko formalnie, ponieważ w niektórych środowiskach jest to dobrze postrzegane i przedsiębiorcy chcą mieć „swoją” Fundację. Rozwiązaniem tym zainteresowane są również zamożne osoby, które nie prowadzą firm, ale posiadają majątek wart ochrony.

Każdy kolejny wniosek będzie rozpatrywany przez sąd rejestrowy dużo szybciej i z większą świadomością. Wynika to z nabytej praktyki oraz pojawiających się cały czas nowych interpretacji prawno-finansowych. Zatem, jeżeli sąd uzna, że np. postanowienia statutu Fundacji są sprzeczne z przepisami prawa i skłaniają do uzasadnionego wniosku, że ważniejszy jest cel podatkowy niż sukcesyjny, to może nawet wydać postanowienie o odmowie rejestracji. To z kolei oznacza rozwiązanie Fundacji i możliwe konsekwencje podatkowe dla fundatora. Mianowicie, 15% podatku od kapitału założycielskiego Fundacji, mimo, że ta formalnie niezaistniała.

Ustawodawca wprowadzając do polskiego porządku prawnego nową instytucję, jaką jest Fundacja Rodzinna, miał jasno określone założenia. We wszystkich sześciu tezach do ustawy ani razu nie pada słowo podatek.

W uzasadnieniu projektu ustawy wskazuje się wprost, że: ”celem ustawy jest kompleksowe wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych poprzez dodanie do systemu prawa instytucji służącej do kumulowania rodzinnego majątku, pozwalającego na zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Fundacja rodzinna ma minimalizować ryzyko nieudanej sukcesji i gwarantować kontynuację działalności biznesowej. Przekazanie majątku, w tym m.in. firmy rodzinnej, ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora”.

Podkreślmy jeszcze raz, Fundacja Rodzinna to nie jest i nie będzie wyłącznie wehikuł podatkowy służący ominięciu przepisów i płaceniu niższych podatków, ponieważ nie jest to cel ustawy a działanie wbrew intencjom ustawodawcy naraża – w tym przedsiębiorców – na sankcje a nawet odpowiedzialność karnoskarbową! Natomiast Fundacja Rodzinna może być instytucją, która zwieńczy cały proces sukcesyjny, po uprzednim wdrożeniu niezbędnych kroków, takich jak zarządca sukcesyjny, odpowiednie zapisy w umowach spółek, pełnomocnictwa, dyspozycje na wypadek śmierci, zabezpieczenie roszczeń zachowkowych, testamentów itd.

Powtórzmy, zanim podejmiemy decyzję o utworzeniu Fundacji Rodzinnej i zasileniu jej majątkiem (a jakie będą skutki, też podatkowe, kiedy będziemy chcieli „wyjąć” majątek z Fundacji do naszego majątku osobistego?) należy wykonać kilkanaście wcześniejszych działań.

I najważniejsze. Każdorazowa decyzja o utworzeniu Fundacji powinna być poprzedzona powołaniem Rady Rodziny składającej się z członków najbliższej rodziny, a następnie szczerą i otwartą rozmową na te ważkie tematy. Jeżeli na tym etapie powstaną wzajemne animozje i nie dające rozwiązać się konflikty, tworzenie Fundacji Rodzinnej traci sens. I prawdopodobnie nie będzie szans na trwałą i skuteczną sukcesję pokoleniową, ponieważ sukcesorzy nie będą zainteresowani kontynuacją biznesu nestora/nestorów a dla nich samych Fundacja będzie kolejnym, dodatkowym podmiotem do prowadzenia.

Podsumowując, Fundacja Rodzinna w Polsce jawi się jako szansa dla polskich, rodzinnych firm w kontekście transferu wiedzy, władzy, własności oraz wartości. Pozwala ochronić i skumulować zgromadzony majątek oraz umożliwia zwiększenie potencjału inwestycyjnego naszych przedsiębiorców. A z drugiej strony minimalizuje ryzyka sukcesyjne, zabezpiecza przed rozwodnieniem majątku, czy też paraliżem decyzyjnym w firmie. I w tym kontekście trzeba odczytywać przepisy ustawy odnoszące się do podatków, które mają wspomagać firmy rodzinne w procesach sukcesyjnych, stanowić zachętę do wdrażania ich w życie, do tworzenia wielopokoleniowego transferu m.in. własności. Mają być swego rodzaju bonusem za przeprowadzenie skutecznej i trwałej sukcesji oraz narzędziem pozwalającym lepiej kumulować majątek w rodzinie.

Nie przegap wyjątkowej okazji do zabezpieczenia przyszłości Twojej firmy i rodziny. Skontaktuj się z nami już dziś, aby umówić się na bezpłatne Intro Sukcesyjne z certyfikowanym specjalistą z Krajowej Izby Doradców Sukcesyjnych. Pomożemy Ci zrozumieć specyfikę Fundacji Rodzinnej i dostosować ją do indywidualnych potrzeb i celów sukcesyjnych.

Podejmij świadomą decyzję o przyszłości swojego majątku. Zapraszamy do kontaktu i skorzystania z naszej wiedzy i doświadczenia. KLIKNIJ TUTAJ, aby przeczytać więcej o INTRO Sukcesyjnym.

Autorzy: Rafał Szcześniak, Jakub Misiak, Jacek Mariusz Lemiesz

Fundacja rodzinna. Nowa instytucja w polskim prawie

Od dnia 22 maja 2023 roku w polskim prawodawstwie, głównie skupionym wokół biznesu, zaistniała nowa instytucja – Fundacja Rodzinna. Podstawowym jej celem jest bezpieczna kumulacja rodzinnego majątku w jednym miejscu, pomnażanie go oraz dysponowanie nim przez kolejne pokolenia członków rodziny. Proponowane w ustawie rozwiązania są liberalne i budzą pozytywne opinie.

Czym jest Fundacja Rodzinna?

Początki nie były łatwe. Choćby sama nazwa „fundacja”. Według naszej Konstytucji, to organizacja powoływana w celach społecznych. W świadomości społecznej, fundacja jako organizacja pożytku publicznego, służy dobru publicznemu i dobroczynności. Stąd przeciwnicy nazwy Fundacja Rodzinna, którzy uważają, że jej biznesowa funkcja może zakłócić pozytywny odbiór społeczny pierwotnej instytucji fundacji. Rozważano zatem inne nazwy, takie jak: „fundusz rodzinny”, „beneficjum rodzinne”, „powiernictwo rodzinne”. Nazwy te, kojarzone są bardziej z rynkiem kapitałowym oraz finansowym jako instrumenty inwestycyjne. Ponadto, w Polsce jedynymi podmiotami uprawnionymi do zarządzania funduszami, czyli inwestowania powierzonych środków pieniężnych, są wyłącznie Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Zatem ostatecznie ustawodawca pozostał przy pierwotnie planowanej nazwie – Fundacja Rodzinna.

Wydaje się to bardzo rozsądne, a tocząca się w mediach kampania informacyjna, jednoznacznie lokuje ją wręcz jako nazwę własną, przypisaną sferze biznesowej.

Co ciekawe - nie jest to właściwe skojarzenie. Zapewne w pierwszym okresie funkcjonowania, zdecydowana większość zarejestrowanych Fundacji Rodzinnych będzie dedykowana biznesowi i założą je przedsiębiorcy. W kolejnych latach będą powstawały Fundacje Rodzinne o znacznie szerszym charakterze, niż tylko mające na celu zabezpieczenie majątków biznesowych. Warto w tym miejscu podkreślić, że obecnie każdy może zostać fundatorem i założyć dla swojej rodziny, ochrony majątku, jego pomnażania – swoją własną Fundację Rodzinną.

Cel Fundacji Rodzinnej

Aby powstała Fundacja Rodzinna, należy spełnić m.in. taki warunek – wartość wniesionego majątku musi wynosić co najmniej 100 tys. zł. Następnie fundacja przejmie zarządzanie tym majątkiem, korzystając z uprzywilejowanej pozycji podatkowej czy spadkowej. Przepisy są na tyle liberalne, że praktycznie wszystkie zasady i mechanizmy funkcjonowania Fundacji Rodzinnej mogą być ustalone dowolnie i samodzielnie przez fundatora w formie statutu tworzącego ten podmiot. Warto zatrzymać się na chwilę w tym miejscu. Utworzenie Fundacji Rodzinnej powinno być zawsze poprzedzone Konstytucją Firmy Rodzinnej, czyli dokumentem szczegółowo regulującym relacje pomiędzy rodziną a przedsiębiorstwem, powstałym w wyniku uzgodnień przez członków rodziny. Konstytucja Rodzinna określa m.in.: prawa i obowiązki członków rodziny, organy rodziny, wartości i zasady którymi powinni kierować się członkowie rodziny, politykę ich zatrudniania i zwalniania, sposób wynagradzania członków rodziny (zarówno zaangażowanych, jak i nie pracujących dla firmy rodzinnej) itd. Dopiero, mając uzgodnioną treść Konstytucji Firmy Rodzinnej, można ją wnieść bezpośrednio do statutu Fundacji Rodzinnej jako obowiązujące normy. W praktyce, często na tym etapie dochodzi do głębokiego konfliktu między członkami rodzinny. Wówczas tworzenie Fundacji Rodzinnej zwyczajnie nie ma sensu.

Wracając do podstawowego celu ustawodawczego, tj.: sukcesji biznesowej, czyli zaplanowanego dziedziczenia firmy, przekazania jej dzieciom, kontynuacji działalności w kolejnym pokoleniu, należy stwierdzić, że Fundacja Rodzinna – dla pewnej części przedsiębiorców i ich najbliższych, może być dobrym rozwiązaniem. Chroni wypracowany majątek przedsiębiorcy przed utratą i rozdrobnieniem przez spadkobierców, których przedsiębiorca nie widzi w roli następców. Zabezpiecza przed nieuczciwym przejęciem firmy i zapewnia finansowanie rodziny (lub osób spoza rodziny wskazanych przez fundatora jako beneficjentów) przez wiele kolejnych lat.

Ryzyko Fundacji Rodzinnej

Rejestrując Fundację Rodzinną, warto pamiętać, że tworzymy kolejną „firmę”, którą będziemy musieli zarządzać, ponieważ nie jest ona narzędziem typu „perpetuum mobile”. Rozważając zalety tej instytucji, pomija się fakt, że wniesienie majątku do fundacji jest tylko pierwszym krokiem biznesowym. Żeby majątek pracował na rzecz fundatora oraz rodziny, musi być pomnażany. Obszar korzystnego opodatkowania Fundacji Rodzinnej został przez ustawodawcę zawężony do sprzedaży i wynajmu nieruchomości, przystępowania do spółek handlowych oraz funduszy inwestycyjnych, obrotu papierami wartościowymi, udzielania pożyczek spółkom zależnym. Poza tym, fundacja może działać w obszarze stricte rolniczym, tj.: produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz gospodarki leśnej. Tylko powyższe zakresy są korzystne podatkowo. Konkretnie, jest tu zwolnienie z podatku w momencie wniesienia mienia do fundacji z tytułu pomnażania zysku oraz preferencyjna stawka CIT 15% przy wypłacie na rzecz beneficjentów. Prowadzenie wszystkich innych działalności gospodarczych skutkuje m.in.: opodatkowaniem stawką CIT 25%, automatyczną utratą zwolnienia podmiotowego z podatku CIT, czy brakiem możliwości skorzystania z preferencji podatkowych. Warto podkreślić, że biorąc pod uwagę możliwe podwójne opodatkowanie CIT oraz ewentualne opodatkowanie PIT, łączne efektywne obciążenie wypłacanych dochodów z Fundacji Rodzinnej może wynieść nawet 47,5% (CIT od bieżących dochodów i wypłaty oraz PIT od wypłaty na rzecz beneficjentów). Podkreślmy, że Fundacja Rodzinna nie jest, i nie powinna być, instrumentem wykorzystywanym w celu optymalizacji podatkowej, ponieważ jest to niezgodne z istotą tej instytucji i może narazić na daleko idące sankcje.

Fundacja Rodzinna jest nową formą prowadzenia działalności gospodarczej, w konsekwencji czego podatna jest na zmiany i rozbieżności interpretacyjne. Powołanie fundacji powinno stanowić przemyślaną decyzję, poprzedzoną szczegółową analizą prawną i podatkową, a przede wszystkim przeprowadzeniem wcześniejszych wdrożeń sukcesyjnych zabezpieczających firmę, majątek prywatny i rodzinę. Jej utworzenie powinno być uwarunkowane napisaniem Konstytucji Firmy Rodzinnej. Doceniając wprowadzenie do polskiego porządku prawnego nowej instytucji prawnej, trzeba podkreślić, że Fundacja Rodzinna to nie jest sukcesja pokoleniowa oraz nie jest i nie będzie rozwiązaniem dla wszystkich.

Czym jest sukcesja? Na czym polega transfer wiedzy, władzy i własności? Czym jest mapa sukcesyjna oraz raport nestora? Jak zabezpieczyć roszczenia zachowkowe? Odpowiedzi na te, i wiele innych pytań, szukaj w kolejnych artykułach na stronie Krajowej Izby Doradców Sukcesyjnych.

Autorzy: Rafał Szcześniak, Jakub Misiak, Jacek Lemiesz

https://youtu.be/XAE-ctKcxdA?si=XfvWhpI820x9eaNJ