Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej (cz. 4)

Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego

Na zarządcy sukcesyjnym spoczywa niezwykle istotna odpowiedzialność w zapewnieniu ciągłości działalności przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela. To zadanie niesie ze sobą zarówno znaczące uprawnienia, jak i obowiązki. W niniejszym tekście przedstawiamy kluczowe aspekty, które wskazany zarządca sukcesyjny powinien rozważyć i zrozumieć, aby skutecznie kierować firmą w trudnych chwilach.

Z chwilą śmierci właściciela, zarządca sukcesyjny przejmuje stery przedsiębiorstwa w spadku. Kontynuując działalność biznesową, zachowuje dotychczasowy NIP oraz nazwę firmy, choć z dopiskiem „w spadku” (przykładowo – „ABC Jan Kowalski w spadku”).

Zarządca sukcesyjny samodzielnie zarządza sprawami bieżącymi przedsiębiorstwa, w szczególności wykonuje prawa i obowiązki pracodawcy, korzysta z firmowego konta przedsiębiorcy, rozlicza podatki, reguluje zobowiązania, bierze udział w procesach cywilnych i innych postępowaniach. To stanowisko wymaga nie tylko wiedzy biznesowej, prawniczej i finansowej, ale również – a może przede wszystkim - umiejętności podejmowania trafnych decyzji w dynamicznym i konkurencyjnym środowisku.

Podstawowym obowiązkiem zarządcy sukcesyjnego jest sporządzenie i złożenie przed notariuszem inwentarza przedsiębiorstwa w spadku. Obowiązek ten powinien zostać wykonany niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego. Następuje przeprowadzenie spisu z natury, inwentaryzacja majątku, rozdzielenie majątku osobistego od firmowego, wreszcie dokonanie wyceny wartości przedsiębiorstwa. Zarząd sukcesyjny może trwać w zasadzie dwa lata od śmierci przedsiębiorcy, a z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres nawet do lat pięciu.

Zarząd sukcesyjny może wygasnąć wcześniej, jeżeli:

w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy nikt nie przyjął spadku,
stwierdzono nabycie przedsiębiorstwa w spadku przez jedynego spadkobiercę, albo zapisobiorcę windykacyjnego,
jedna osoba nabyła całe przedsiębiorstwo w spadku (np. wniesiono je w całości aportem do spółki),
w ciągu miesiąca od wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG nie powołano kolejnego zarządcy,
ogłoszono upadłość przedsiębiorcy,
najpierw nastąpił podział spadku.

Kwestie pracownicze

Jeśli przedsiębiorca wpisze do CEIDG zarządcę sukcesyjnego, jego śmierć nie wpłynie na sytuację pracowników. Wszystkie obowiązki pracodawcy w firmie płynnie przejmie zarządca sukcesyjny. Umowy wygasają dopiero z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego i likwidacji przedsiębiorstwa. Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony przez spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy, to umowy o pracę wygasają w ciągu 30 dni od śmierci przedsiębiorcy. Jeśli zarządca zostanie powołany po 30 dniach od śmierci przedsiębiorcy, pracownik może zgłosić zamiar powrotu do pracy.

Rachunek bankowy

Zarządca sukcesyjny ma dostęp do kont bankowych zmarłego przedsiębiorcy związanych z działalnością gospodarczą. Rachunki te nie są przez bank automatycznie zamykane z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Jeśli zarządcę sukcesyjnego powołał posiadacz rachunku, już od chwili jego śmierci z rachunku może korzystać zarządca sukcesyjny. Gdy natomiast zarządcę sukcesyjnego powołują spadkobiercy – zarządca ten ma dostęp do rachunków związanych z działalnością gospodarczą dopiero od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, czyli od momentu zgłoszenia zarządcy do CEIDG przez notariusza.

Decyzje administracyjne oraz podatki

Przedsiębiorstwo w spadku posługuje się dotychczasowym numerem NIP oraz pozostaje podatnikiem podatków: VAT, akcyzowego, podatku dochodowego, podatku tonażowego, podatku okrętowego oraz podatku od gier hazardowych. Numer NIP nie wygasa w tym przypadku automatycznie wraz ze śmiercią przedsiębiorcy. Przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku, do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli nie został ustanowiony, wygasa po dwóch miesiącach, czyli po upływie terminu przeznaczonego na jego powołanie. Jeżeli zarząd sukcesyjny ustanowiono za życia przedsiębiorcy, po jego śmierci firma nie zostanie wykreślona z rejestru VAT. Zarządca sukcesyjny powinien jedynie zaktualizować zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R) zmarłego przedsiębiorcy jako podatnika VAT. O powołaniu zarządcy, przedsiębiorca powinien zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego (właściwego w zakresie opodatkowania VAT) w terminie 7 dni od dnia wpisu zarządcy do CEIDG.

Ustanowienie zarządu po śmierci przedsiębiorcy, albo zgłoszenie kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstwa, powoduje przywrócenie rejestracji w VAT (warunkiem jest złożenie zaległych deklaracji). Jeśli przedsiębiorstwo chce kontynuować działalność na podstawie zezwoleń i innych decyzji akcyzowych, to konieczne jest powołanie zarządcy za życia przedsiębiorcy i przeniesienie decyzji. Przy pozostałych rodzajach działalności akcyzowej, nie ma konieczności uzyskania decyzji czy nowego wpisu do rejestru. Zezwolenia i koncesje związane z przedsiębiorstwem nie wygasają automatycznie z powodu śmierci przedsiębiorcy. Zarządca powinien złożyć wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania decyzji dotyczących zezwoleń czy koncesji w ciągu 3 miesięcy.

W świetle tych skomplikowanych regulacji prawnych, rola zarządcy sukcesyjnego wydaje się być kluczowa nie tylko dla ciągłości działalności przedsiębiorstwa, ale także dla spokoju: rodziny, pracowników, kontrahentów, odbiorców i dostawców itd. Działając jako łącznik pomiędzy przeszłością, a przyszłością firmy – zarządca sukcesyjny – nie tylko zarządza codziennymi sprawami, ale także dba o zachowanie wartości, które przedsiębiorstwo reprezentuje.

Czy jesteś gotów mądrze zaplanować proces SUKCESJI POKOLENIOWEJ w swojej firmie?

Jako certyfikowani Doradcy Sukcesyjni rozumiemy, jak kluczowe jest świadome zaplanowanie i sekwencyjne wdrożenie procesu SUKCESJI. Dlatego oferujemy wsparcie eksperckie w skutecznym zabezpieczeniu funkcjonowania dzieła Twojego życia. Skontaktuj się z nami już dziś i razem zadbamy o przyszłość Twojego biznesu i bezpieczeństwo Twojej rodziny! Dziękujemy za Twój czas. Pamiętaj o możliwości bezpłatnej konsultacji sukcesyjnej z certyfikowanym doradcą sukcesyjnym zrzeszonym w Krajowej Izbie Doradców Sukcesyjnych. Wystarczy wypełnić krótki kwestionariusz poniżej.

Opracowanie:

Rafał Szcześniak, Jakub Misiak, Jacek Lemiesz

Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej (cz. 2)

Przedsiębiorstwo prowadzone jednoosobowo jest najbardziej popularną formą działalności gospodarczej w Polsce. Wynika to z faktu uproszczonych czynności rejestrowych, księgowych oraz biznesowych. Jednocześnie taka forma zawiera najwięcej pułapek i niepewności, z których przedsiębiorca zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy. To oczywiste. Koncentruje się na swoim core bussinesie, a konkretnie na zysku. A im lepiej się powodzi w biznesie, tym większa niewiedza. To prosty mechanizm psychologiczny – skoro jest tak dobrze, to na pewno nie stanie się nic złego i nie ma sensu zaprzątać sobie głowy błahostkami.

Nieuświadomione ryzyko biznesowe

W Polsce funkcjonuje ponad 2 miliony firm, w tym niemal 90% prowadzonych jest jako jednoosobowa działalność gospodarcza. Pozostałe to spółki cywilne, jawne, komandytowe, czy bardziej zaawansowane prawnie i księgowo – spółki z o.o. i akcyjne. Niniejszy artykuł dedykujemy wszystkim przedsiębiorcom, dla których dzieło ich życia jest na tyle ważne, że nie może zakończyć się wraz z chorobą, śmiercią, wypadkiem, czy niekorzystnymi wydarzeniami gospodarczymi. Powiemy, co należy zrobić, aby firma weszła w świadomy proces SUKCESJI i z powodzeniem kontynuowała działalność w kolejnych latach. Można przyjąć tezę, że przeciętna polska firma całą bazę danych oraz wiedzę zgromadziła w głowie i telefonie właściciela. Kontakty, kontrakty, rekomendacje, finanse, ceny, marże, sekrety negocjacji, itd., itp. Bardzo rzadko są osoby, które mogą na chwilę lub na dłużej zastąpić przedsiębiorcę w jego obowiązkach. Tymczasem, z mocy prawa, śmierć przedsiębiorcy powoduje likwidację przedsiębiorstwa (założenie ogólne, ponieważ są wyjątki). Wraz ze śmiercią przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą lub spółkę cywilną, znika NIP i REGON. Tracą moc pozwolenia administracyjne związane z biznesem, wygasają umowy o pracę oraz umowy z kontrahentami. Pozostają zobowiązania do spłacenia wobec ZUS, Urzędu Skarbowego, często też – wobec banków, kontrahentów i pracowników. To wszystko spada na nieświadomą zagrożeń, niezorientowaną w biznesie oraz (przede wszystkim) pogrążoną w żałobie najbliższą rodzinę. Poza tym w oczywisty sposób dotyka to kręgu kooperantów, którzy nagle tracą dostawcę lub odbiorcę.
Drogi Przedsiębiorco, to oczywiste, że nie rozważasz takiej sytuacji. Nikt z nas nie widzi się w grobie, ani w chorobie. Jednak zachęcamy Cię do refleksji – zastanów się proszę, gdyby to przydarzyło się Twojemu kluczowemu dostawcy lub odbiorcy… Nagle, z dnia na dzień, zostajesz pozbawiony bardzo ważnego ogniwa we współpracy, ponieważ ktoś nie zadbał odpowiednio o SUKCESJĘ, o gwarancje finansowe i biznesowe. Czy to mogłoby mieć istoty wpływ na Twoją firmę? Na przykład – nagle zabrakłoby tego, komu dzierżawisz lokal, albo dzierżawisz od niego. Tego, który dostarcza komponenty lub kupuje na dużą skalę istotną część Twojej produkcji. Tego, który we wzajemnym obrocie gospodarczym finansuje Twoje życie i życie Twojej rodziny.

Czy przedsiębiorca potrzebuje zarządcy sukcesyjnego?

Ustawa z 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem postrzegana jest jako koło ratunkowe dla tych, którzy zostali zaskoczeni nagłym odejściem właściciela firmy. Jednak ustawa weszła w życie po to, aby skłonić przedsiębiorców do planowania w tym obszarze, korzystać z wypracowanego majątku, kontynuować działalność, a nie pracować do śmierci. Dla kogo więc jest nowe prawo sukcesyjne? Skorzystają z niego wyłącznie te rodziny, które chcą utrzymać ciągłość firmy. Aby ustawa znalazła zastosowanie – musi być Sukcesor albo Sukcesorka. Rodzina przedsiębiorcy powinna chcieć i potrafić kontynuować jego działalność. Ważne jest zatem, aby SUKCESJA w rodzinie biznesowej była już na zaawansowanym etapie, kiedy wszyscy żyją w dobrym zdrowiu, zgodzie, mają wspólne wizje firmy, a sam biznes jest dochodowy. To daje szansę na realną i praktyczną naukę, jak ten biznes dalej poprowadzić. Nagła SUKCESJA jest najtrudniejsza dlatego, że zaskakuje członków rodziny i zastaje ich nieprzygotowanych – bez kompetencji, wiedzy, znajomości branży i dostatecznego doświadczenia. Tym bardziej w sytuacji nagłej śmierci jej właściciela, który (pomimo szczerych chęci) nie zdążył przygotować następców, SUKCESJA może się nie powieść. Dla wielu rodzin znajdujących się na takim niespodziewanym etapie SUKCESJI, kluczowa będzie decyzja, czy podjąć dzieło odbudowy firmy i dalszego jej funkcjonowania, czy tego zaniechać. Ale jak wówczas zaspokoić potrzeby finansowe rodziny? A Sukcesorów może być kilkoro. Nie muszą to być tylko dzieci. Jeśli nie pozostawiono testamentu, do spadku dochodzą kolejno: małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki (ze wszystkich związków zmarłego), rodzice, rodzeństwo i ich dzieci, dziadkowie, ciotki i wujkowie oraz ich dzieci, pasierb, gmina lub Skarb Państwa. Małżonek dziedziczy także wtedy, kiedy sporządzono intercyzę i za życia jest tzw. ustrój umownej rozdzielności majątkowej. Konkubenci wyłączeni są z praw do dziedziczenia. Chyba, że na podstawie testamentu przedsiębiorcy staną się spadkobiercami. Z całej tej rzeszy osób, tylko jedna z nich może zostać zarządcą sukcesyjnym. Dlaczego właściwie potrzebny jest taki zarządca? Przecież nikt nie widzi się w grobie, a po śmierci – to „niech się dzieje wola nieba”. Tymczasem, może zaistnieć sytuacja gorsza niż śmierć – wypadek, inwalidztwo, poważna choroba, trwałe unieruchomienie przedsiębiorcy na kilka miesięcy. Jak wiadomo, cała wiedza jest w głowie i telefonie. Kto wówczas poprowadzi bieżące interesy? Jak długo przetrwa firma bez nadzoru właściciela? Czy po szczęśliwym wielomiesięcznym zakończeniu leczenia, szef będzie miał jeszcze do czego wracać? Zarządca sukcesyjny wprowadzany do firmy świadomie może zastąpić przedsiębiorcę i czasowo wesprzeć w każdej sytuacji. Nawet, kiedy właściciel zapragnie długiego urlopu i wyjedzie w podróż na 360 dni dookoła świata. Zarządca sukcesyjny, jak widać, nie musi być tylko wsparciem na bardzo trudny czas, ale i pomaga zrealizować marzenia.

Drogi Przedsiębiorco, Twoja firma to nie tylko źródło zysków, ale też owoc wielu lat pracy, pasji i poświęcenia. Dziś, gdy zdajesz sobie sprawę z ryzyka, jakie niesie brak planowania SUKCESJI, masz szansę to zmienić. Nie pozostawiaj SUKCESJI przypadkowi. Skonsultuj się z Certyfikowanym Doradcą Sukcesyjnym już dziś! Wypełnij prosty formularz kontaktowy poniżej strony, a my skontaktujemy się z Tobą w celu umówienia BEZPŁATNEJ konsultacji. Pomożemy Ci zaplanować jasną i bezpieczną przyszłość dla Twojego biznesu.
Zacznij działać teraz, i spraw, by Twoja firma była nie tylko Twoim własnym dziedzictwem, ale także bezpiecznym przystankiem na pokolenia dla osób, które na tym świecie kiedyś pozostaną.

Rafał Szcześniak, Jakub Misiak, Jacek Lemiesz