Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej (cz. 4)

Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego

Na zarządcy sukcesyjnym spoczywa niezwykle istotna odpowiedzialność w zapewnieniu ciągłości działalności przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela. To zadanie niesie ze sobą zarówno znaczące uprawnienia, jak i obowiązki. W niniejszym tekście przedstawiamy kluczowe aspekty, które wskazany zarządca sukcesyjny powinien rozważyć i zrozumieć, aby skutecznie kierować firmą w trudnych chwilach.

Z chwilą śmierci właściciela, zarządca sukcesyjny przejmuje stery przedsiębiorstwa w spadku. Kontynuując działalność biznesową, zachowuje dotychczasowy NIP oraz nazwę firmy, choć z dopiskiem „w spadku” (przykładowo – „ABC Jan Kowalski w spadku”).

Zarządca sukcesyjny samodzielnie zarządza sprawami bieżącymi przedsiębiorstwa, w szczególności wykonuje prawa i obowiązki pracodawcy, korzysta z firmowego konta przedsiębiorcy, rozlicza podatki, reguluje zobowiązania, bierze udział w procesach cywilnych i innych postępowaniach. To stanowisko wymaga nie tylko wiedzy biznesowej, prawniczej i finansowej, ale również – a może przede wszystkim - umiejętności podejmowania trafnych decyzji w dynamicznym i konkurencyjnym środowisku.

Podstawowym obowiązkiem zarządcy sukcesyjnego jest sporządzenie i złożenie przed notariuszem inwentarza przedsiębiorstwa w spadku. Obowiązek ten powinien zostać wykonany niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego. Następuje przeprowadzenie spisu z natury, inwentaryzacja majątku, rozdzielenie majątku osobistego od firmowego, wreszcie dokonanie wyceny wartości przedsiębiorstwa. Zarząd sukcesyjny może trwać w zasadzie dwa lata od śmierci przedsiębiorcy, a z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres nawet do lat pięciu.

Zarząd sukcesyjny może wygasnąć wcześniej, jeżeli:

• w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy nikt nie przyjął spadku,
• stwierdzono nabycie przedsiębiorstwa w spadku przez jedynego spadkobiercę, albo zapisobiorcę windykacyjnego,
• jedna osoba nabyła całe przedsiębiorstwo w spadku (np. wniesiono je w całości aportem do spółki),
• w ciągu miesiąca od wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG nie powołano kolejnego zarządcy,
• ogłoszono upadłość przedsiębiorcy,
• najpierw nastąpił podział spadku.

Kwestie pracownicze

Jeśli przedsiębiorca wpisze do CEIDG zarządcę sukcesyjnego, jego śmierć nie wpłynie na sytuację pracowników. Wszystkie obowiązki pracodawcy w firmie płynnie przejmie zarządca sukcesyjny. Umowy wygasają dopiero z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego i likwidacji przedsiębiorstwa. Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony przez spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy, to umowy o pracę wygasają w ciągu 30 dni od śmierci przedsiębiorcy. Jeśli zarządca zostanie powołany po 30 dniach od śmierci przedsiębiorcy, pracownik może zgłosić zamiar powrotu do pracy.

Rachunek bankowy

Zarządca sukcesyjny ma dostęp do kont bankowych zmarłego przedsiębiorcy związanych z działalnością gospodarczą. Rachunki te nie są przez bank automatycznie zamykane z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Jeśli zarządcę sukcesyjnego powołał posiadacz rachunku, już od chwili jego śmierci z rachunku może korzystać zarządca sukcesyjny. Gdy natomiast zarządcę sukcesyjnego powołują spadkobiercy – zarządca ten ma dostęp do rachunków związanych z działalnością gospodarczą dopiero od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, czyli od momentu zgłoszenia zarządcy do CEIDG przez notariusza.

Decyzje administracyjne oraz podatki

Przedsiębiorstwo w spadku posługuje się dotychczasowym numerem NIP oraz pozostaje podatnikiem podatków: VAT, akcyzowego, podatku dochodowego, podatku tonażowego, podatku okrętowego oraz podatku od gier hazardowych. Numer NIP nie wygasa w tym przypadku automatycznie wraz ze śmiercią przedsiębiorcy. Przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku, do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli nie został ustanowiony, wygasa po dwóch miesiącach, czyli po upływie terminu przeznaczonego na jego powołanie. Jeżeli zarząd sukcesyjny ustanowiono za życia przedsiębiorcy, po jego śmierci firma nie zostanie wykreślona z rejestru VAT. Zarządca sukcesyjny powinien jedynie zaktualizować zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R) zmarłego przedsiębiorcy jako podatnika VAT. O powołaniu zarządcy, przedsiębiorca powinien zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego (właściwego w zakresie opodatkowania VAT) w terminie 7 dni od dnia wpisu zarządcy do CEIDG.

Ustanowienie zarządu po śmierci przedsiębiorcy, albo zgłoszenie kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstwa, powoduje przywrócenie rejestracji w VAT (warunkiem jest złożenie zaległych deklaracji). Jeśli przedsiębiorstwo chce kontynuować działalność na podstawie zezwoleń i innych decyzji akcyzowych, to konieczne jest powołanie zarządcy za życia przedsiębiorcy i przeniesienie decyzji. Przy pozostałych rodzajach działalności akcyzowej, nie ma konieczności uzyskania decyzji czy nowego wpisu do rejestru. Zezwolenia i koncesje związane z przedsiębiorstwem nie wygasają automatycznie z powodu śmierci przedsiębiorcy. Zarządca powinien złożyć wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania decyzji dotyczących zezwoleń czy koncesji w ciągu 3 miesięcy.

W świetle tych skomplikowanych regulacji prawnych, rola zarządcy sukcesyjnego wydaje się być kluczowa nie tylko dla ciągłości działalności przedsiębiorstwa, ale także dla spokoju: rodziny, pracowników, kontrahentów, odbiorców i dostawców itd. Działając jako łącznik pomiędzy przeszłością, a przyszłością firmy – zarządca sukcesyjny – nie tylko zarządza codziennymi sprawami, ale także dba o zachowanie wartości, które przedsiębiorstwo reprezentuje.

Czy jesteś gotów mądrze zaplanować proces SUKCESJI POKOLENIOWEJ w swojej firmie?

Jako certyfikowani Doradcy Sukcesyjni rozumiemy, jak kluczowe jest świadome zaplanowanie i sekwencyjne wdrożenie procesu SUKCESJI. Dlatego oferujemy wsparcie eksperckie w skutecznym zabezpieczeniu funkcjonowania dzieła Twojego życia. Skontaktuj się z nami już dziś i razem zadbamy o przyszłość Twojego biznesu i bezpieczeństwo Twojej rodziny! Dziękujemy za Twój czas. Pamiętaj o możliwości bezpłatnej konsultacji sukcesyjnej z certyfikowanym doradcą sukcesyjnym zrzeszonym w Krajowej Izbie Doradców Sukcesyjnych. Wystarczy wypełnić krótki kwestionariusz poniżej.

Opracowanie:

Rafał Szcześniak, Jakub Misiak, Jacek Lemiesz