W obliczu zmian pokoleniowych, firmy rodzinne szukają solidnych fundamentów na przyszłość. Fundacja Rodzinna okazuje się być rozwiązaniem, które umożliwia nie tylko sukcesję, ale i ochronę majątku, zabezpieczając interesy przyszłych pokoleń. Jak skutecznie przekazać ster biznesu nie tracąc kontroli nad kierunkiem jego rozwoju?

Firmy rodzinne są kluczowym motorem polskiej gospodarki

Firmy rodzinne przez ostatnie 30 lat miały olbrzymi wpływ na rozwój gospodarczy naszego kraju. Stanowią 90% przedsiębiorstw, a więc są zatem są kluczowym elementem gospodarki naszego kraju i to od ich „być albo nie być” zależy w dużym stopniu polski PKB. Udział firm rodzinnych w PKB to aż 36%. W 2021 roku 100 największych firm rodzinnych zatrudniało 261 tys. osób, a ich przychody wyniosły 260,5 mld zł. W porównaniu z rokiem 2020 wzrosły o ponad 22%. Obecnie firmy rodzinne stoją przed wyzwaniem zmiany pokoleniowej.

Z badań przeprowadzonych w ostatnim czasie przez różne organizacje wynika, że aktualnie problem sukcesji dotyczy ponad 50% firm rodzinnych. Jednak tylko 8% dzieci przedsiębiorców deklaruje chęć poprowadzenia firmy stworzonej przez rodziców. Problem sukcesji przedsiębiorstw w perspektywie wielopokoleniowej jest aktualny również w innych krajach europejskich. Statystyka zbliżona jest do polskiej. W Czechach 90% firm prowadzonych jest w pierwszym pokoleniu, 9% to firmy prowadzone w drugim pokoleniu, a zaledwie 1% to firmy prowadzone w trzecim pokoleniu. Podobnie jest w Wielkiej Brytanii – 86% w pierwszym pokoleniu, 8% w drugim i 3% w trzecim. Jedynie USA wyróżnia się zdecydowanie na tym tle. Mianowicie: 20% z nich działa w drugim pokoleniu i 15% w trzecim.

Kilka kroków do założenia Fundacji Rodzinnej

Fundatorem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i ma prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Majątek przeznaczony na wkład założycielski musi wynosić minimum 100 tys. złotych. Fundację Rodzinną może utworzyć także kilku fundatorów. Fundator nie musi być przedsiębiorcą. Każdy z nas dla ochrony własnego majątku może powołać Fundację Rodzinną. Beneficjentem Fundacji Rodzinnej może zostać jedynie osoba fizyczna i organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Wystarczy tylko kilka kroków, aby założyć Fundację Rodzinną:

• złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu Fundacji Rodzinnej przed notariuszem w akcie założycielskim albo w testamencie,
• sporządzenie statutu Fundacji Rodzinnej, który określi m.in. strategię sukcesyjną i przyszłych beneficjentów Fundacji Rodzinnej,
• przekazanie majątku na fundusz założycielski o wartości co najmniej 100 tys. zł,
• ustanowienie organów Fundacji Rodzinnej,
• wpisanie Fundacji Rodzinnej do prowadzonego przez sąd rejestru Fundacji Rodzinnych.

Zalety założenia Fundacji Rodzinnej

Fundacja Rodzinna to instytucja prawna dla przedsiębiorców, którzy myślą o rozwoju swojej firmy w perspektywie kilku pokoleń. To sprawdzone rozwiązanie, które funkcjonuje w wielu krajach. Realna sukcesja będzie łatwiejsza, a polskie rodzinne marki nie stracą na sile i znaczeniu po wycofaniu się właściciela z biznesu. Nadal będą stanowiły ważny element polskiej gospodarki. Bez wątpienia Fundację Rodzinną można nazwać skarbcem rodzinnym, który zabezpieczy ją finansowo a jednocześnie pomoże nadal realizować wizję założyciela firmy. Fundacja Rodzinna pozwoli utrzymać i ochronić majątek firmy oraz umożliwi jego dalsze pomnażanie. Członkowie rodziny fundatora będą mogli korzystać z wypracowanych zysków, ale nie będą musieli angażować się osobiście w prowadzenie firmy. Będą mieć też pewność, że wypracowany przez lata kapitał jest efektywnie zarządzany i chroniony przed rozdrobnieniem. Fundacja Rodzinna może być zwieńczeniem całego procesu sukcesji pokoleniowej, po wcześniejszej realizacji koniecznych rozwiązań m.in. z zakresu prawa spadkowego, podatkowego, bankowego, stosownych wpisów w CEiDG, czy niezbędnych zmian w umowie spółki. Każdorazowo też utworzenie Fundacji Rodzinnej powinno być poprzedzone spisaniem Konstytucji Firmy Rodzinnej regulującej szczegółowe relacje pomiędzy Rodziną a Przedsiębiorstwem. 

Mówiąc o celach Fundacji Rodzinnej należy przedstawić te podstawowe:

• zapewnienie wielopokoleniowej sukcesji dla Firmy Rodzinnej,
• zbudowanie ładu rodzinnego i korporacyjnego, oddzielającego biznes od spraw rodzinnych,
• ochrona i pomnażanie kapitału.

Najważniejsze zalety:

• możliwość wycofania się fundatora (przedsiębiorcy) z aktywnego prowadzenia biznesu bez utraty dochodów osobistych i wpływu na firmę,
• finansowe zabezpieczenie członków rodziny przez rozwijanie działalności inwestycyjnej fundacji,
• zwiększenie potencjału budowania firmy na pokolenia dzięki korzystnemu opodatkowaniu fundacji (zwolnienie z opodatkowania oraz 15% CIT przy wypłacie świadczeń dla beneficjenta),
• zapewnienie nieprzerwanego działania firmy po śmierci fundatora, zgodnie z jego wolą,
• planowanie sukcesji w perspektywie wielu pokoleń oraz zapobieganie podziałowi i rozdrobnieniu majątku między spadkobierców,
• dowolność w ustalaniu kręgu beneficjentów przez fundatora,
• zwolnienie z opodatkowania (najbliższa rodzina) oraz korzystne opodatkowanie innych osób (10% lub 15%) przy wypłacie świadczeń przez fundację.

Czy utworzenie Fundacji Rodzinnej niesie ze sobą ryzyko?

Aby powstała fundacja, jak wyżej wspomniano, trzeba spełnić jeden kluczowy warunek – wartość wniesionego majątku musi przekraczać 100 tys. zł. Następnie fundacja przejmie zarządzanie tym majątkiem, korzystając z bardzo uprzywilejowanej pozycji podatkowej czy spadkowej. Przepisy są na tyle liberalne, że praktycznie całe fundamenty i mechanizmy działania Fundacji Rodzinnej mogą być ustalone samodzielnie przez fundatora na poziomie obowiązkowego statutu tworzącego ten podmiot. Można tam zapisać zasady: kiedy majątek może być zbywany, kto będzie zarządzał fundacją, w jaki sposób będą zapadały najważniejsze decyzje, kiedy osoby uprawnione będą mogły korzystać z majątku itp. O tym decyduje wola fundatora.

Fundacja Rodzinna może być bardzo dobrym rozwiązaniem, chroniącym majątek przedsiębiorcy przed: rozdrobnieniem, spadkobiercami – których przedsiębiorca nie widzi w roli następców, przed nieuczciwym przejęciem firmy. Ponadto zapewnia finansowanie rodziny lub osób spoza rodziny, wskazanych przez fundatora jako beneficjentów przez kolejne lata.

Jednak to nie jest narzędzie typu perpetuum mobile. Rozważając zalety Fundacji Rodzinnej pomija się fakt, że wniesienie majątku do fundacji jest tylko pierwszym krokiem biznesowym. Aby majątek pracował na rzecz fundatora oraz rodziny, musi być pomnażany. A to, z kolei, ma realizować sprawny i doświadczony zewnętrzny manager. Obszar korzystnego podatkowo zysku fundacji został przez ustawodawcę zawężony do: sprzedaży i wynajmu nieruchomości, przystępowania do spółek handlowych oraz funduszy inwestycyjnych, obrotu papierami wartościowymi, udzielania pożyczek spółkom zależnym. Tak to się przedstawia w dużym uproszczeniu. Poza tym fundacja może działać w obszarze stricte rolniczym, tj. produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz gospodarki leśnej. Powyższe zakresy są korzystne podatkowo. Konkretnie – jest to zwolnienie z podatku w momencie wniesienia mienia do fundacji i z tytułu pomnażania zysku przez nią oraz stawka CIT 15% przy wypłacie na rzecz beneficjentów. Wszystkie inne formy uzyskania przychodu będą opodatkowane stawką CIT 25%.

Jak widać z powyższego, Fundacją Rodzinną powinien kierować profesjonalny zarząd, szczególnie o kompetencjach finansowych i inwestycyjnych, albo związanych z rolnictwem.

Jednocześnie spółka, której właściciel został fundatorem Fundacji Rodzinnej, powinna mieć aktywnego sukcesora lub zewnętrzny zarząd prowadzący jej bieżącą działalność gospodarczą. W przeciwnym razie, pomimo powołania Fundacji Rodzinnej, właściciel nadal będzie zmuszony zajmować się operacyjnie swoim biznesem, zamiast rozpocząć rentierską emeryturę i powrócić do zapomnianych hobby.

Biorąc pod uwagę powyższe, wydaje się postrzeganie fundacji jako leku na skuteczną sukcesję, na lekkie i pełne frajdy rentierskie życie fundatora. Kto jednak będzie bez jego udziału kierował fundacją oraz dotychczasowym biznesem, jeśli nie on sam? Czy będzie ona kolejną firmą zarządzaną przez Nestora?

I na koniec warto podkreślić: Fundacja Rodzinna może być – choć oczywiście nie musi – ukoronowaniem procesu sukcesji pokoleniowej, o ile wcześniej zadbamy o wdrożenie niezbędnych rozwiązań, w tym sporządzeniem testamentów, odpowiednich pełnomocnictw, dyspozycji, zmian w umowach spółek, powołaniu zarządców sukcesyjnych, reorganizacji, optymalizacji podatkowej itd.

I najważniejsze, zanim zaczniemy rozważać powołanie Fundacji Rodzinnej, porozmawiajmy z najbliższymi, interesariuszami i beneficjentami. Poznajmy ich opinię oraz uzgodnijmy wspólny, zgodny pogląd na kwestię zabezpieczenia majątku i stwórzmy Konstytucję Firmy Rodzinnej, dzięki czemu będziemy mogli w skuteczny i trwały sposób utworzyć Fundację Rodzinną. 

Fundacja Rodzinna oferuje przedsiębiorcom możliwość wypracowania strategii zapewniającej stabilny rozwój firmy pokoleniowej bez niespodzianek. Czy jesteś gotów zrobić porządek w sukcesyjnych tematach i zadbać o długoterminowe bezpieczeństwo finansowe rodziny? Odkryj jak możemy Ci pomóc. Skontaktuj się z certyfikowanym doradcą sukcesyjnym i zbuduj plan sukcesji dopasowany do Twoich potrzeb. Zacznij teraz – przyszłość Twojej firmy nie może czekać!

Masz pytania? Chcesz wiedzieć więcej? Umów się na bezpłatne sukcesyjne intro ➡️ KLIKNIJ TUTAJ.

Autorzy: Rafał Szcześniak, Jakub Misiak, Jacek Lemiesz